Zaterdag 26 Februari presenteerde ik op de Fiets- en Wandelbeurs in de Rai in Amsterdam mijn nieuwe boek ‘In de ban van Stempelstan’, een reis door Centraal Azië. Dat deed ik tijdens mijn lezing met lichtbeelden over een fietstocht door Afrika. Bij een dergelijke gelegenheid is het gebruikelijk om het eerste exemplaar aan te bieden aan een bekende Nederlander. Ik wilde me bij dat gebruik aansluiten, maar het probleem was: welke bekende Nederlander? De topscorer van een reuze-belangrijk voetbalteam? Een van onze ministers? De algemeen directeur van een geweldig concern? Witteman, Pauw of een andere TieVie-star zoals de weerman of de nieuwslezer? Ongetwijfeld hebben die allemaal al een eerste exemplaar van het een of andere boek en de kans is niet denkbeeldig dat het op de stapel ongelezen papier terecht is gekomen. Na diep nadenken besloot ik het boek te geven aan iemand die erg belangrijk voor mij is en die het ook zeker zou gaan lezen: Erik Stam, bij het grote publiek nog niet erg bekend en misschien zelfs ook niet bij u, maar u kent ongetwijfeld wél zijn werk. U kijkt er op dit moment zelfs naar: mijn prachtige, boeiende website, die al menigeen lange tijd van zijn werk heeft gehouden, want als je er in begint te lezen is het moeilijk om er mee te stoppen, zo hoor ik van velen.
Ik ken Erik al vanaf 1964 toen ik met mijn ouders op vakantie was in het Zuidfranse dorpje Montauroux. Erik was daar ook met zijn ouders. We maakten er lange wandelingen door het dal van de Siagne, naar St. Cézaire en over de Plaine des Rochers. Toen het eens een dag wat minder mooi weer was heb ik hem schaken geleerd. In één middag presteerde ik het om niet alleen alle regels te behandelen, maar ook een flinke dosis openings-, middenspel- en eindspeltheorie, waarbij matdrijven met paard en loper niet ontbrak, een, zelfs voor gevorderde schakers, vrij taaie klus. Hier bleken voor het eerst mijn bijzondere gaven op het gebied van de didactiek, die mij jaren later tijdens mijn docentschap natuurkunde zo goed van pas zijn gekomen, een docentschap dat overigens maar enkele maanden duurde. Het resultaat van die vijf en een half uur durende schaakles: Erik heeft nooit meer een schaakstuk aangeraakt.
Ruim veertig jaar later nam hij revanche. Hij drong er bij mij op aan dat ik me eindelijk eens een computer zou aanschaffen. Toen ik dat had gedaan vertelde hij me in één middag alles (nu ja, toch wel bijna alles) over de computer, waarbij het rangschikken van digitale foto’s niet ontbrak, een zelfs voor gevorderde computerologen vrij gecompliceerde job. Resultaat…….Ik heb nooit meer……..
Ja, dat had u, geachte lezer, gedacht. Neen! Na vijf minuten was mijn hoofd verzadigd met klik-hier-en-klik-daar en heb ik de rest van de tijd uit het raam zitten kijken naar de vogels en alle wijsheid over me heen laten gaan, iets waarin ik altijd heb uitgeblonken. Bij de volgende computerles van Erik heb ik in een schriftje alle klikken en klakken, die ik nodig heb om een zeker doel te bereiken, opgeschreven zonder er één over te slaan. Dat schriftje leidt mij nu feilloos door het gecompliceerde computerlabyrinth en stelt mij zelfs in staat complexe bewerkingen uit te voeren als het rangschikken van digitale foto’s.
Dankzij Erik en het klein computerboek, is ook mijn elfde boek digitaal uit de verf gekomen, het eerste op die manier, want alle tien voorgaande boeken heb ik de uitgever analoog aangeleverd, ofwel met de hand geschreven. (In dit verband is het aardig op te merken, dat ik van die tien boeken de originele manuscripten nog heb. Ik heb een stille hoop dat die over een paar honderd jaar plotseling zullen opduiken in het programma ‘Tussen Kunst en Kitsch’ en dat de presentator ze dan in de juiste van de twee categorieën zal plaatsen.)
Jammer genoeg ontbrak bij de presentatie van mijn boek in de Rai de tijd om Erik een wederwoord te gunnen, toen hij het boek in ontvangst nam, want ik moest me, in het uur dat mij door de organisatie ter beschikking was gesteld, ook nog door 5925 kilometer Afrika heen werken. Erik is emeritus-legerpredikant en als je een predikant het woord geeft…….. dan zou de reis door Afrika wel eens in een tijdnoodrace kunnen ontaarden.
Zondag 27 Februari hield ik nogmaals de Afrika-lezing op de beurs. Tijdens die lezing was er wéér een, bij het grote publiek niet bekende, maar voor mij en de toeschouwers wel erg belangrijke, Nederlander in de zaal aanwezig, die eigenlijk ook in aanmerking kwam het eerste exemplaar van mijn nieuwe boek overhandigd te krijgen. Gelukkig had ik het tweede exemplaar nog en toen ik het inkeek viel het mij op, dat het erg leek op het eerste, zozeer zelfs, dat ik me afvroeg of dít niet het eerste was. Ik gunde John Telleman het voordeel van de twijfel, riep hem in de zaal naar voren en bood hem dit tweede eerste exemplaar van “In de ban van Stempelstan” aan. En ook hij kreeg geen wederwoord, want weer moest er in een uur een kleine 6000 kilometer over het witte doek gefietst worden.
“Waarom was John Telleman zo belangrijk dat hij een tweede eerste exemplaar uitgereikt kreeg?” zult u zich afvragen. Welnu, voor deze lezing rangschikte ik met behulp van mijn computer en mijn schriftje een serie foto’s waar ik over wilde vertellen en het was John die daar een powerpointpresentatie van heeft gemaakt. Zonder powerpoint kun je tegenwoordig bijna nergens meer aankloppen en zeker niet bij de Rai, die kort geleden zijn fantastische overvloei-diaprojectoren naar de kringloopwinkel heeft gebracht. Zonder John dus geen plaatjes en zonder plaatjes geen Afrika-lezing. John was het ook, die mij in contact heeft gebracht met Eduard Roelofs, de vader van Sandra Roelofs, die met Mikhail Saakashvili, de president van Georgië, is getrouwd. En het is bij deze president thuis in Tbilisi, dat zowel het eerste exemplaar als het tweede exemplaar van mijn nieuwe boek begint. Overigens beginnen ook het derde en alle volgende exemplaren daar, want om helemaal eerlijk te zijn, lijken alle exemplaren van ‘In de ban van Stempelstan’ op elkaar, zodat als u, geachte lezer, het boek in de winkel koopt of in de bibliotheek leent, u zichzelf ook kunt beschouwen als een, misschien niet zo heel bekende, maar voor mij wel erg belangrijke Nederlander.
“En wat doet een eenvoudige globetrotter, die in een tent hoort te zitten, nu bij een president thuis?”, zult u zich terecht afvragen. Om deze vraag te beantwoorden, laat ik hier het korte eerste hoofdstuk van mijn nieuwe boek volgen:
1-Een straaljager zonder vleugels
Met één hand aan het stuur en in de andere zijn mobiele telefoon, waardoor hij Georgische volzinnen naar de satelliet zendt, koerst onze voortreffelijke chauffeur met een vaart van 140 kilometer per uur, waar slechts 50 is toegestaan, door het drukke stadsverkeer van Tbilisi. SPS 145 is het kenteken van zijn bolide en aangezien SPS staat voor Special Presidential Service, of iets dergelijks, zal geen enkele agent het in zijn hoofd halen om op zijn fluitje te gaan blazen. Voor het eerst in mijn leven knoop ik vrijwillig de veiligheidsgordel om, hoewel die bij een dergelijke snelheid weinig zal uitrichten als het fout loopt.
Achterin zit Joop Verstrate, die zichtbaar geniet van deze kermisrit en naast hem hangt onderuitgezakt, geheel uitgeteld en bleek van de wagenziekte, Natia, een speciaal voor deze gelegenheid opgetrommelde fotografe. Ik hoop dat ze straks nog in staat zal zijn wat foto’s te maken van ons bezoekje aan de president.
“Het lijkt wel of je benauwd bent”, zegt Joop lachend, terwijl we de linker vangrail op een haar na raken en vervolgens schuin over de weg op die aan de rechterkant af koersen, een manoeuvre om wat hinderlijke kruipers van 80 kilometer per uur voorbij te gaan.
“Ik bang??”, vraag ik, met moeite een glimlach producerend, terwijl het zweet op mijn voorhoofd staat. “Kom nu toch!”
Tot mijn verbazing komen we enkele minuten later geheel ongedeerd aan bij het door politie en militairen bewaakte, zwaar ommuurde, huis van Mikhail Saakashvili, de president van Georgië en zijn Zeeuwse vrouw Sandra Roelofs. Ik tel er een dozijn grote zwarte SPS-wagens en verder ritselt het er van de lijfwachten in zwarte pakken met onder hun onberispelijke jasjes grote schietijzers, waarmee ze iedereen overhoop schieten die een vinger naar de president of Sandra durft uit te steken. Op diverse plaatsen zijn camera’s gemonteerd, die de muur, de metalen poort en de omgeving scherp in de gaten houden, dus veel aardigheid zul je er niet aan beleven om hier over de muur te klauteren.
Joop mocht aanvankelijk niet mee naar de president, want wie was Joop? Toen ik echter gisteren de secretaresse van Sandra uitlegde, dat hij een goede vriend en fietsmaat is van Eduard Roelofs, de vader van Sandra, was ook hij welkom op de ontvangst.
Dat ík er welkom ben lijkt natuurlijk niet zo vanzelfsprekend, want als toerist loop je nu eenmaal niet even bij een president binnen, maar ik ben hier op een speciale missie. Door toeval kwam ik een paar jaar geleden in contact met Eduard Roelofs, een gepensioneerde makelaar uit Terneuzen en enthousiaste amateurwielrenner. Toen hij hoorde dat ik van plan was op de fiets naar Georgië te gaan, het tweede vaderland van zijn dochter, bood hij aan mij op het laatste traject van mijn reis te vergezellen. En zo kwam het dat Eduard vorig jaar, nadat ik van Nederland via de Balkan en Turkije naar Georgië was gefietst, mij ergens in Georgië tegemoet kwam rijden in de SPS 145. Met die auto op onze hielen fietsten we de volgende dag Tbilisi binnen. Enkele dagen later had hij het voor elkaar dat ik de president wat over mijn fietsreizen mocht komen vertellen, vijf minuutjes slechts, want daarna moest hij spoorslags een Navo-hotemetoot van het vliegveld gaan halen. Die vijf minuutjes werden er 20 vanwege enkele gemeenschappelijke interesses, waaronder fietsen. In de hitte van het gesprek merkte ik op: ”Ik regel voor u en Sandra twee fraaie Gazelles, dan kunt u na uw tweede ambtstermijn samen van Tbilisi naar Terneuzen fietsen”.
Dat was natuurlijk een grapje, hoewel….toen ik er later over nadacht leek het me nog helemaal niet zo’n slecht idee en na mijn terugkeer in Nederland belde ik Peter Cijs erover op, de accountmanager van Gazelle: ”Ik heb Saakashvili en zijn vrouw in een enthousiaste bui twee mooie fietsen beloofd, maar die oude van mij, waarmee ik een paar maal de aarde ben rond geweest, lijken me daar niet zo geschikt voor. Hoe gaan we dat aanpakken?” Peter wist er wel raad mee en liet twee prachtige exemplaren bouwen.
En zo ben ik nu, na bijna een jaar, weer terug in Tbilisi om die twee rijwielen, die al vooruit zijn gestuurd, aan de president en Sandra te overhandigen. Dat is overigens niet de enige reden dat ik naar Tbilisi ben gevlogen. Als ik hier klaar ben ga ik mijn reis van vorig jaar vervolgen naar en door Centraal- Azië.
De poort in de muur rond het huis van de president zit nog op slot, dus Joop en ik moeten wachten. Na drie kwartier heen en weer sloffen, juist als ik me begin af te vragen of het wel zo nodig was dat onze chauffeur op het ritje van 7 km bijna door de geluidsbarrière ging, zwaait de poort open en mogen Joop en ik de daarachter gelegen tuin binnengaan. Sandra komt ons tegemoet en nodigt ons uit aan een tafeltje plaats te nemen, waar enkele glazen en een kan vruchtensap op staan. Links tegen een boompje zie ik twee in het zonlicht fonkelende goudgele fietsen staan. Dat moeten de Gazelles zijn die ik zo dadelijk ga overhandigen.
We praten wat over het weer en drinken een glas sinaasappelsap, terwijl Natia, die na onze avontuurlijke autorit toch weer wat kleur op haar gezicht terug heeft, een aantal foto’s van ons schiet.
“Mijn man komt zo”, merkt Sandra op. “Hij moet zich klaarmaken om straks voor de kanselarij het defilé af te nemen”.
Zoiets vermoedde ik al, want vandaag is het 26 mei, de Onafhankelijkheidsdag van Georgië, en dat wordt natuurlijk groots gevierd.
“Hoe laat begint dat defilé?” vraag ik.
“Om elf uur”, antwoordt Sandra.
Ik kijk op mijn horloge. Het is vijf over half elf. Dat kon dus wel eens tijdnood worden, want natuurlijk ga ik die fietsen niet afgeven zonder een aardig praatje.
Na nog eens tien minuten wachten verschijnt Mikhail Saakashvili in de deuropening. We schudden elkaar de hand en ik vraag of hij mij nog kent.
“Natuurlijk ken ik je nog”, antwoordt hij. Blijkbaar heb ik vorig jaar nogal indruk op hem gemaakt, waarschijnlijk door mijn verhaal dat ik kort daarvoor in Lagodekhi bij de grens van Azerbeidzjan door een klein rothondje in mijn achterwerk gebeten werd, terwijl ik me van voren een grote agressieve hond, bijna van het formaat van een paard, van het lijf hield, die onverwacht uit een rioolput omhoog kwam. Saakashvili had dat nogal vermakelijk gevonden: ”Ha, ha. Je hebt mijn hondjes toch geen kwáád gedaan hoop ik?”
Zijn hondjes?! Ik vertelde maar niet dat ik door heel Georgië wel tientallen keren door ‘zijn’ hondjes was aangevallen. Voor mij was dat voorval in Lagodekhi niet zo vermakelijk, want ik moest als de weerlicht naar Tbilisi om een stel hondsdolheidsprikken te halen.
“Kom, dan gaan we even op de foto”, zegt Saakashvili en hij loopt naar de fietsen. Sandra, Joop en ik volgen en Natia, die weer helemaal bijgekomen is, schiet plaat na plaat. Na anderhalve minuut is de seance voorbij en nog voor ik aan mijn praatje kan beginnen, waarin ik een paar ideeën voor een aardige route naar Nederland wil geven, zegt Saakashvili: “Goede reis verder” en springt in de ondertussen het tuinpad opgereden dienstauto. Geëscorteerd door een stuk of acht grote SPS-wagens met loeiende sirenes en zwaailichten verdwijnt zijn bolide in de richting van het centrum. Ik sta nog een beetje verbluft te kijken, terwijl Sandra in haar witte auto de andere auto’s achterna gaat.
“Kom mee”, zegt onze chauffeur ongeduldig en loopt al in de richting van zijn machine. Joop, Natia en ik volgen gehaast, maar we rijden juist te laat weg om ons in het vacuüm het escorte mee te laten zuigen. De chauffeur zal dus wel weer kunst- en vliegwerk moeten gaan uithalen om ons op tijd af te leveren bij het defilé. Joop steeds alle vertrouwen in hem en glimt van genoegen bij het vooruitzicht op nieuwe actie. Natia voelt waarschijnlijk bij voorbaat haar maag al naar haar keel omhoog kruipen en ik sjor me voor de tweede keer in mijn leven vrijwillig vast aan de zitting. Het enige dat aan deze straaljager ontbreekt, zijn de vleugels.
Benieuwd naar hoe het allemaal afloopt? Lees dan de volgende 299 bladzijden van: ‘In de ban van Stempelstan, een reis door Centraal Azië’, waarbij u ook nog 158 kleurenfoto’s te zien krijgt.
Uitgeverij Elmar. ISBN 978-90-389-2037-5